Visie op een houdbaar voedselsysteem met dierlijke producten

Hoe voeden we de groeiende wereldbevolking zo efficiënt mogelijk, met respect voor mens, dier en milieu?

Plantaardig eten

Het is efficiënter is om als mens plantaardig te eten, dan om die planten(delen) eerst aan dieren te voeren en dan de (delen van) de dieren op te eten. Op zich een stelling die klopt, al verdient deze de nodige nuance. We kunnen naar minder dierlijk eiwit per persoon. Maar voor het optimaal functioneren van het lichaam zouden we niet geheel zonder dierlijk eiwit moeten willen. Als we een volledig plantaardig voedselsysteem zonder productiedieren zouden hebben, waar blijven we dan met de vele reststromen van humane voeding? En laten we dan marginale gronden, waar het nauwelijks mogelijk is om humane plantaardige voeding te verbouwen, onbenut voor voedselproductie?

De mens is omnivoor

Bij herbivore zoogdieren zoals geiten ligt de verhouding lichaamslengte ten opzichte van de darmlengte op 1:25, bij vleeseters zoals een kat ligt dat op 1:3 en bij omnivoren zoals mens en varken ligt dat op 1:6 tot 1:12. Het gebit en verteringsstelsel van de mens is ontworpen om zowel dierlijk als (makkelijk verteerbaar) plantaardig materiaal te kunnen snijden, vermalen en verteren.
De mens kent vele essentiële voedingsstoffen die het lichaam niet zelf kan aanmaken. Deze moeten via de voeding worden opgenomen. Sommige daarvan zijn niet, nauwelijks of moeilijk verteerbaar in plantaardige vorm voorhanden (bijvoorbeeld EPA– / DHA–vetzuren, ijzer en zink, vitamine B4 (choline) B12 en D en essentiële aminozuren zoals methionine en thryptofaan). Meer en meer raden wetenschappers kwetsbare groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen af om uitsluitend planaardig te eten. Wij hebben als mens een beetje dierlijke producten nodig om alle essentiële en semi essentiële voedingsstoffen binnen te krijgen en gezond te functioneren.
De opkomst van vleesvervangers en veel zwaar bewerkte voeding (‘processed food‘) met E-nummers en chemische toevoegingen is naar ons idee niet de weg die we op moeten. Vlees moet onderdeel blijven van een gezond voedselpatroon. Misschien wat minder vaak,maar eet beter vlees. Voedzaam en smaakvol. van varkens waarvan je de herkomst kent.

Marginale gronden

Landbouwgrond overal inzetten voor productie van humane voeding is de meest efficiënte manier van voedselproductie. Maar helaas is niet alle landbouwgrond daar voor geschikt. Op marginale gronden (zoals hellingen, zilte gronden, prairiegronden en savannes) maar ook op rijkere gronden op natte bodems (zoals uiterwaarden) zijn er vaak maar beperkte opties. Op de marginale gronden kunnen bijvoorbeeld geiten de planten omzetten in dierlijke producten voor de mens. Op natte bodems zoals in delen van Nederland is grasland voor melkvee de beste optie, dit gaat naar schatting om circa 400.000ha. Koeien zetten dit om in melk en vlees voor de mens en (gevarieerd) grasland is bovendien erg waardevol voor ons ecosysteem met vele insecten, kleine zoogdieren en weidevogels.

Laten we op vruchtbare geschikte gronden een groeiend areaal landbouwgrond inzetten voor productie van voeding voor de mens in plaats van het verbouwen van veevoeding. Om de groeiende wereldbevolking te voeden zouden dieren niet meer moeten concurreren met mensen om voeding.

Reststromen en voor mensen ongeschikte oogsten

Niet elk geoogst graan is geschikt voor humane voeding. Nu zou je kunnen zeggen, teel daar dan een gewas waarvan de oogst wel geschikt is als humane voeding zoals aardappels. Maar zo eenvoudig is het niet altijd. Aardappels kunnen niet jaar in jaar uit op hetzelfde perceel geteeld worden. Rotatie (verschillende gewassen na elkaar) is daarvoor noodzakelijk. Ook leent niet elke grondsoort zich om bijvoorbeeld baktarwe te telen.
Geschikte landbouwgrond moet in toenemende mate worden ingezet om humane voeding te telen. Oogsten van ongeschikte kwaliteit voor humane voeding, oogstresten (stro,etc.), maar ook reststromen van de voedingsindustrie zijn te gebruiken als veevoer. Het vee zet dit om in waardevolle humane voeding zoals melk, eieren en vlees.
Voorbeelden van reststromen van humane voeding, geschikt voor veevoer:

Bietenpulp (restproduct van o.a. pannekoekstroop en suiker)
Tarwegries (restproduct van (‎wit) brood / tarwebloem)
Maisgluten (eiwitrijk restproduct van maizena en de suikers in frisdranken)
Wei (restproduct van de kaasbereiding)
Citruspulp (schillen en vruchtvlees dat overblijft bij productie van sinaasappelsap en citroensap)
Aardappelstoomschillen (restproduct van productie van frites, puree en aardappelspecialiteiten)
Tarwezetmeel (restproduct bij de winning van van humane voeding geschikt tarwezetmeel)
Bierbostel (restproduct van de bierbrouwerij)

De hoeveelheid voeding van dierlijke herkomst per persoon kan en moet wellicht omlaag, maar dierlijke producten moeten onderdeel van onze voeding blijven. Deze zijn goed voor ons welzijn en onze omgeving (benutten van alle gronden, verwerken van resten) en dragen bij aan de opdracht om de groeiende wereldbevolking te voeden. Laten we dierlijke producten produceren tegen de hoogste standaard, betaalbaar voor iedereen maar met een minimale belasting voor dier en milieu.

Kringlopen sluiten

De ladder van Moerman is een instrument om voedselverspilling tegen te gaan en efficiënt met voedsel om te gaan. (Her)gebruik van voor mensen ongeschikt voedsel en gebruik van voedselresten als diervoeding staan hoog op de ladder. Oogsten van ongeschikte kwaliteit voor humane voeding, oogstresten (stro,etc.), maar ook reststromen van de voedingsindustrie moeten we volledig gebruiken als veevoer en niet verbranden, gebruiken voor energieopwekking of composteren. Dieren produceren voor ons melk, eieren, vlees en mest. De mest is weer nodig als minerale voeding voor de planten. Voor het beter sluiten van kringlopen zou humane ontlasting ook terug op de akkers moeten. Wettelijk ligt daarvoor nog een blokkade en ook is het huidige ‘product’ slib uit de rioleringen daarvoor helaas nog ongeschikt door aanwezigheid van medicijnresten en hoge gehaltes koper, zink en lood.

Om de groeiende wereldbevolking te voeden zouden dieren geleidelijk minder, en uiteindelijk niet meer moeten concurreren met mensen om voeding. In arme culturen wordt niet begrepen dat in de westerse wereld graan aan varkens en kippen wordt gevoerd. “De dieren van de rijken zouden niet het graan van de armen moeten eten”. Evenzo zou de productie van groene energie (vergisters, bio diesel, bio ethanol, en zonnepanelen op landbouwgrond) niet moeten concurreren met veevoeding.
Het gebruik van diermeel (slachtresten) in veevoeding is bij wet (nog) verboden. Als we voedselkringlopen optimaal willen sluiten zou dit weer toegestaan moeten worden, zo nodig met uitsluiting van de eigen diersoort. Varkens kunnen prima slachtresten van pluimvee en runderen omzetten in voor de mens geschikte eiwitten. Het gebruik van diermeel in diervoeding zal bovendien bijdragen aan het terugbrengen van de importen van sojaeiwit. Daarmee is ook het milieu en het klimaat gebaat.

Plantaardige reststromen die voor humane voeding ongeschikt zijn, moeten uitsluitend ten goede komen aan diervoeding. Voedselkringlopen zijn alleen te sluiten mét dieren. Het varken is het ultieme kringloopdier!

Respect voor ’t dier

Steeds meer mensen hebben het gevoel dat het houden van vee dier- en milieuvriendelijker moet. Een dier dat gehouden wordt voor humane voeding, moet uiteindelijk gedood worden. Het is lastig om dat op welke wijze dan ook als diervriendelijk te kwalificeren. Zonvarken spant zich in om het houden van de varkens en het transport naar de slachtplaats met het meeste respect te doen.
Zonvarken houdt de varkens binnen het 3 sterren Beter Leven Kenmerk van de Dierenbescherming. Zijn Zonvarkens daarmee gelukkiger dan andere varkens? Dat is lastig te zeggen. Als een varken goed verzorgd wordt in een stal met 1 ster kan ‘t daar ook gelukkig zijn. Net als dat een mens op een klein flatje niet per se ongelukkiger hoeft te zijn dan iemand in een villa. Geluk en welzijn schuilt in meer zaken dan ruimte.
Als een varken kon kiezen, zou ‘t waarschijnlijk wel voor stro, wroetmateriaal en een ruime leefomgeving met buitenuitloop kiezen, zoals bij Zonvarken het geval is. Een varken toont haar welbehagen met haar staart. Zonvarkens hebben uiteraard lange staarten. Een varken dat lekker in haar vel zit, heeft meestal een krullende staart. Een krul in de staart van het varken is dus eigenlijk het beste keurmerk dat er is; het varken is gelukkig.
Een Zonvarken boerderij is kleinschalig van opzet. De boer kent al zijn zeugen en kan alle dieren voldoende aandacht en zorg geven.

Diervriendelijker stal

Zonvarken houdt haar varkens volgens de criterea van het 3 sterren Beter Leven Keurmerk, maar gaat daarnaast verder:

Onze zeugen hebben toegang tot een boomgaard; een wei met bomen die schaduw bieden en een modderpoel;
Onze varkens leven in natuurlijke groepen, biggen blijven 8 weken bij de moederzeug en verhuizen tot de slacht niet naar andere hokken;
Alle Zonvarkens kunnen naar buiten, het stalklimaat is niet afhankelijk van mechanische ventilatie. Bij stroomuitval of brand kunnen de dieren zelf naar buiten gaan;
De binnenhokken zijn voorzien van een strobed en de varkens krijgen (deels) voer op de vloer om het natuurlijke wroetgedrag te stimuleren;
We kiezen voor een kruising die sterke biggen geeft, zodat er minder biggen worden geboren en er minder biggensterfte is;
We monitoren op CO2, ammoniak, temperatuur en luchtvochtigheid in de stal.

Transparantie

De herkomst en tot standkoming van voedsel zou altijd transparant moeten zijn. Zonvarken staat voor wat ze zegt en schrijft. Onze zichtstal in De Heurne, wordt op termijn opengesteld voor bezoek. En we zijn de mogelijkheden voor 24/7 livestreams vanuit onze stallen aan het bekijken.

Slachttransport

Het verplaatsen van varkens van de stal in een vrachtwagen op transport naar een slachthuis kan varkens stress bezorgen. Onze varkens krijgen daarom als big al een chip in hun (wettelijk verplichte) oormerk. Hierdoor hoeven we ze niet nogmaals te merken vlak voor de slacht zodat stress bij het slachttransport kan worden gereduceerd. De varkens gaan per leefgroep in een vrachtwagen met een geconditioneerd klimaat. De dieren worden in alle rust de vrachtwagen in geleid. Het aantal varkens in de wagen is in overleg met Eyes on Animals bepaald. Bij het laden en het transport naar de slachtplek staat het voorkomen van stress bij de varkens voorop.

Varkens zijn nodig in een efficiënt voedselsysteem. Een varken is het ultieme kringloopdier. Zonvarkens worden diervriendelijker gehouden, met respect voor de natuurlijke behoeften en instincten van de dieren.

Klimaatvriendelijk

De Nederlandse klimaatdoelstellingen zijn alleen haalbaar als we ook de uitstoot van broeikasgas door voedsel aanpakken. Bij varkens betreft dit voornamelijk CO₂. Onder meer bij transport van dieren, transport en bewerkingen van de voeding voor de varkens is energie nodig en komt CO₂ vrij. Onze varkens worden gevoerd met voer dat uit reststromen bestaat. Deze hebben een lagere CO₂ footprint dan ‘geteeld’ varkensvoer.

Respect voor ’t milieu en de omgeving

Grootschalige veehouderijbedrijven ondervinden een groeiende weerstand in de maatschappij. Een te kleinschalig bedrijf is niet efficiënt. Met het concept Zonvarken hebben we gezocht naar een balans daartussen. Zonvarkens stallen zijn gebouwd voor slechts 50 zeugen met bijbehorende biggen. Met dit aantal én het ‘all-in all-out’ principe kunnen we de dagelijkse werkzaamheden en de aan- en afvoerbewegingen rond het bedrijf efficiënt inrichten. Wij zijn er van overtuigd dat heel veel boeren bereid zijn om hun veestapel te verkleinen, mits ze met die kleinere aantallen een normaal inkomen mogen verdienen.
In onze stallen zijn diverse innovaties toegepast, waaronder diverse op milieugebied.

Fijnstof; ioniserende lampen in de stal laten de fijnstof neerslaan en deze wordt vervolgens met de mest de stal uitgeleid
Ammoniak ontstaat waar vaste mest en urine bij elkaar komen. In de Zonvarkenstal wordt de vast mest dagelijks uit de stal geleid (dagontmesting) zodat ammoniakontwikkeling maximaal wordt gereduceerd.
Geur: de systemen om fijnstof en ammoniak te reduceren hebben beide ook en zeer positieve uitwerking op het elimineren van geuruitstoot. De voersamenstellingen met lagere eiwitgehalten dragen daarnaast bij aan minder stankvorming in de mest.

Zonvarken

In het jaar 2050 zijn er wereldwijd 10 miljard mensen, bijna 3 miljard mensen meer dan vandaag de dag. Er moet in de komende 40 jaar meer voedsel worden geproduceerd dan er in totaal is voortgebracht in de afgelopen 6.000 jaar! Efficiënte voedselproductie is noodzaak. Varkens zijn onmisbaar in een efficiënt voedselsysteem.

Met Zonvarkens zetten we een stapje in die richting. We gaan voor maximale maatschappelijke acceptatie terug naar kleinschalige bedrijven, maar wel met de technieken en kennis van nu. Zonvarken produceert varkensvlees op een efficiënte manier, tegen een toegankelijke prijs voor iedereen met oog voor dierenwelzijn, milieu en de boer. Zonvarken is misschien wel de beste balans tussen efficiënt, diervriendelijk, boervriendelijk, milieuvriendelijk en klimaatvriendelijk.